Deze spoorlijn zou de Koerden naar onafhankelijkheid drijven. Tot alles mis ging

2021-11-18 03:49:16 By : Ms. Bella Liu

De rails waren verroest, de wagons vervallen, maar dat deed er niet toe. Nazem Hussein zou de Koerden in Syrië naar onafhankelijkheid drijven via de ooit legendarische Great Bagdad Railway. Tot het helemaal mis ging.

De man die de trein weer startte lijkt bijna vergeten op het station van Qamishli. De bewakers bij de slagboom doen alsof ze hem niet kennen. WHO? Nazem Hoessein. Oh helaas, hij is overleden. Een ongeluk natuurlijk. Hier buiten, 's avonds laat, tussen de oude rijtuigen.

Alleen een foto van Nazem, gedrukt op een A4-tje, hangt nog in het kantoor van het depot. De foto is gemaakt kort voordat alles mis ging. Toen de grens met Irak binnen handbereik leek, zou een hogesnelheidslijn starten op het half vervallen spoor en was Nazem met zijn trein op televisie. De foto is een afbeelding uit de televisie-uitzending.

Nazem kijkt trots in de camera, de man die met zijn blote handen meter voor meter een cruciale spoorverbinding weer tot leven bracht. Na de televisie-uitzending begonnen de dreigementen.

Fouaz Mahmoud, die nu voor de trein zorgt, of wat er nog van over is, houdt vol dat de foto daar blijft hangen, bij een illustratie over dieselmotoren in het Frans en Italiaans, gemaakt in een tijd dat Qamishli nog de toegangspoort tot Europa was. Om het huiselijk te maken, schroefde hij treinbanken aan betonnen blokken. 'Want dat is kunst.'

Naast spoorwegarbeider is Fouaz ook acteur en regisseur. Hij verenigt meer schijnbare tegenstellingen: hij is moslim, maar hij liet zijn kinderen toch dopen in een christelijke kerk. En hoewel Fouaz een voorvechter van de Koerdische zaak is, vertelt hij trots over een ontmoeting met president Bashar al-Assad na een theatervoorstelling. In Syrië kan dit allemaal samengaan. Niemand hier is een stuk.

'Je lijkt zo jong,' zei Assad tegen hem. Fouaz mag dan 64 zijn, met veerkrachtig grijs haar, hij beweegt als een twintiger. Hij loopt het depot binnen, waar de brokstukken van de luchtaanval nog steeds niet zijn opgeruimd en huppelt, met één sprong staat hij op de locomotief waar het allemaal om draait.

Fouaz Mahmoud bij de Amerikaanse dieseltrein.

Een rode diesel-elektrische locomotief van General Motors. LDE 1800, nummer 352, afgeleverd in februari 1976, geven de koperen plaatjes op de achterkant aan. Het lijkt ondenkbaar dat deze verouderde locomotief een, al was het maar een kleine, rol zou kunnen spelen in een internationaal 21e-eeuws conflict. Toch is dat het geval.

Dit is de trein waarmee Nazem de Koerden in Syrië naar onafhankelijkheid wilde rijden.

Qamishli, een grauwe Syrische grensstad, gehuld in een permanente smog van vervuilde diesel, vol cafés waar bewoners hun ellende wegdrinken met melkglazen arak, zou één zijn met zijn zusterstad Nusaybin in Turkije, de rechte lijnen van welvaart, grotendeels drooggelegd, zoals het hele Turkse grensgebied, zo niet de rails waren er.

De Berlijn-Bagdadbahn. Met andere woorden, de Great Bagdad Railway.

De verbinding van rond de eeuwwisseling van Berlijn in Duitsland naar Bagdad, de hoofdstad van Irak. Afkomstig uit de Drang nach Osten van de laatste Duitse keizer. Veroverd door de Britten. Uitgevoerd door de Fransen. Hard gevochten in de Eerste Wereldoorlog. Voltooid tijdens de Tweede Wereldoorlog. De legendarische route van de Orient Express en de Taurus Express. Een spoorlijn vol krankzinnige plotwendingen.

De spoorlijn vormt honderden kilometers de grens tussen Syrië en Turkije, als een kunstmatig gecreëerde breuklijn met de Arabische wereld. Inwoners van het grensgebied zeggen 'boven het spoor' te wonen, in Turkije, of 'onder het spoor', in Syrië. Tegenwoordig verbergt Turkije de rails aan het zicht met een metershoge betonnen muur. Europa draagt ​​bij aan grenscontrole.

Europese mogendheden die ooit vochten voor deze landbrug naar de Arabische wereld, verbreken nu alle banden. Een trein die van Bagdad via Syrië naar Berlijn reist, een eeuw geleden de sleutel tot wereldmacht, is een nachtmerriescenario voor de hedendaagse politici. Stel je voor dat vluchtelingen met de trein naar Europa komen.

De Great Baghdad Railway, verroest, schijnbaar niet meer gebruikt, eist tot op de dag van vandaag mensenlevens. Turkse troepen vielen in oktober 2019 Syrië binnen langs stations die jarenlang dienst deden als grenskantoren: oprukkend naar de snelweg M4, meer dan 30 kilometer naar het zuiden. Turkije wil een nieuwe grens met Syrië. Niet meer de oude rails, maar de moderne snelweg.

Glad asfalt, geschikt voor zwaar militair transport en vooral diep in het Koerdische gebied gelegen.

De Amerikanen, militair aanwezig in het noordoosten van Syrië, gaven Turkije aanvankelijk veel speelruimte. Washington gaf niets om een ​​NAVO-bondgenoot die de grens wilde verleggen langs een half vergaan spoor aan de zeer rafelige rand van de Arabische wereld. Maar de Russen, trouwe bondgenoten van president Assad, kwamen tussenbeide. De Amerikanen ruiken gevaar en proberen sindsdien 'de olie te beschermen' in Syrië.

De Amerikanen doen dit onder meer vanuit een verlaten treinstation. Zo blijft de spoorlijn een stukje decor in het grote spel dat wereldmachten al meer dan een eeuw strijden in Syrië.

Het internationale station Qamishli ligt direct aan de Turkse grens en biedt uitzicht op Nusaybin. Het stationsgebouw, omgeven door oude bomen, ziet eruit als een halte op het Franse platteland. Na de Eerste Wereldoorlog, toen heel Europa hier op de onvoltooide spoorlijn aasde, kreeg Frankrijk, destijds als koloniale heerser, de concessie om de spoorlijn naar Irak aan te leggen. De Syrische spoorwegen dragen tot op de dag van vandaag hun Franse naam: de Chemins de Fer Syryennes.

De aanleg van de Great Bagdad Railway in 1900. Foto Getty Images

Nazem begon zijn loopbaan als spoorwegbeambte op dit station. In de nederigste functie die hier vergeven kan worden: als portier. Koffers sjouwen en goederen sjouwen als de trein naar Bagdad stopt. Het is 1996. Qamishli is het knooppunt voor het treinverkeer tussen Turkije en de Arabische wereld. De rails die ten westen van Qamishli aan de Turkse kant van de grens lopen, draaien bij het bereiken van de stad zuidwaarts naar Syrië.

Nazem is een jonge vader met twee peuterdochters. Een vurig begeerde zoon, Issam, is onderweg. De nieuwe functie van Nazem is dan ook een mooie kans. Niet vanwege het salaris, maar vanwege de arbeidsomstandigheden waar elke spoorwegbeambte, hoe laag in rang ook, op kan rekenen.

Nazem krijgt één kamer toegewezen op het station. Voor de hele familie. Als de trein stopt, ontvouwt zich de wereld voor hun deur. Zijn vrouw, Sheikha Saleh Mustafa, is verbaasd. Ze ziet Irakese vrouwen die niet alleen hun haar, maar ook hun gezicht bedekken met zwarte gewaden. "Zoiets hadden we in Qamishli nog nooit gezien."

Zo indrukwekkend als de aankomst van een internationale trein in dit kleine grensstadje blijft, de roemruchte spoorverbinding is in verval. Voorbij zijn de blauwe slaaprijtuigen van de Taurus Express waarin de Britse detectiveschrijfster Agatha Christie en haar echtgenoot, een archeologe gevestigd in Syrië, rond 1935 'groots per trein naar Qamishli reisden'.

Op de beste momenten zucht een stoet gammele treinwagons in een slakkengang van Gaziantep in Turkije naar Bagdad. De route is soms helemaal afgesloten vanwege grensconflicten. Pas na de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 beleefde het koloniale spoor een onverwachte opleving. Meerdere keren per dag stoppen goederentreinen vol bouwmaterialen in Qamishli op weg naar Irak. Een speciale olietrein stopt bij Qamishli van een Iraakse raffinaderij.

Nazem kan meer dragen dan alleen bagage. In zijn vrije tijd repareert hij dieselauto's op het station. Word wagenparkbeheerder. Meer willen. Als ergens onderweg naar Aleppo of Irak een trein in de velden vastloopt, gaat hij daar steeds vaker heen om de boel weer op gang te krijgen. Daarvoor mist hij alle benodigde diploma's. Maar daar trekt niemand zich iets van aan op het verouderde spoorwegnet. Als de trein maar weer rijdt.

"Hij kan alles maken", zegt Sheikha. 'Daarom kenden ze hem van Aleppo tot in de provincie.'

De eenkamerflat maakt plaats voor een dienstwoning van een andere klasse: een huis met tuin voor het opgroeiende gezin – met uiteindelijk zeven kinderen. 'Ons huis lag precies tussen twee sporen', zegt Sheikha. Soms lijkt het alsof de trein binnenkomt. Zij en Nazem vinden dat een prachtig geluid.

De politiek in Syrië is in die jaren duidelijk: er is niets om uit te kiezen. De familie Al-Assad regeert Syrië sinds 1971 met harde hand. In de begindagen van Nazem bij de spoorwegen hangt het station vol affiches van Hafez al-Assad, de vader van de huidige president.

Om de Koerden in het grensgebied onder controle te houden, doet Assad senior waar hij in uitblinkt: verdeel en heers. Hij sluit een alliantie met Abdullah Öcalan, de Turkse leider van de Koerdische PKK-beweging. Om een ​​lang verhaal kort te maken: de Syrische regering steunt al jaren de Koerdische opstand boven de spoorlijnen in Turkije, waardoor de loyaliteit van Koerdische leiders in Syrië wordt afgedwongen.

Een strategische meesterzet waarvan de gevolgen tot op de dag van vandaag weerklinken.

Na de dood van Hafez in 2000 volgt zijn zoon Bashar hem op. De jonge dictator is pas vier jaar aan de macht toen zijn veiligheidstroepen een massaal protest van de Koerden in Qamishli met geweld neersloegen. Minstens tien Koerden worden doodgeschoten en velen gearresteerd. In de nasleep van de mislukte opstand vluchten duizenden door de bergen naar Irak.

Qamishli ligt in de graanschuur van Syrië, omringd door olievelden. Maar de overwegend Koerdische bevolking profiteert niet van deze rijkdom. In het Syrië van Assad worden Arabische inwoners gedwongen Koerdische landbouwgrond in te nemen. Op het bezit van Koerdische boeken staat een gevangenisstraf. Nazem mag op het station geen Koerdisch spreken met zijn collega's.

Nazem houdt zich verre van politiek. Hij reist het liefst met de trein. Soms neemt hij zijn zoon Issam mee naar Aleppo, de tweede stad van Syrië, waar het hoofdstation niet toevallig 'Bagdad' heet. Spreekt met de chauffeur af dat het kind korte afstanden mag rijden. Het is nooit te vroeg om te leren trainen.

Aleppo is de thuisbasis van het hoofdkwartier van de nationale spoorwegen. Het talent van de voormalige portier uit Qamishli valt op bij de hoogste spoorwegautoriteiten. Dat blijkt als Syrië nieuwe spooronderhoudsmachines krijgt van het Oostenrijkse bedrijf Plasser & Theurer. De machines kunnen pas bediend worden na een uitgebreide praktijkopleiding. Alleen de beste technici van het land mogen deelnemen.

Nazem is er een van. De rest van zijn leven koestert hij het certificaat, verzonden vanuit Oostenrijk, waaruit blijkt dat hij in staat is de Europese wondermachine te bedienen.

Nazem bezoekt Turkije zo vaak als hij kan om locomotieven naar Nusaybin te brengen. Op de terugweg neemt hij Turks brood en Turkse thee mee voor Sheikha. Als spoorwegbeambte mag hij vrij de grens over. Een gigantisch standbeeld van wijlen Hafez al-Assad domineert de grensovergang en symboliseert het onwrikbare regime.

Leden van de Koerdische YPG-militie marcheren in oktober 2017 met vlaggen door de straten van Qamishli om de bevrijding van Raqa door het Syrische leger van IS te vieren. Foto Delil Souleiman / AFP

Maar ineens is alles voorbij.

In 2011 sloeg de Arabische Lente over in Syrië. Ook Qamishli loopt weer naar buiten om te protesteren tegen het regime van Assad. De Koerden, die hun opstand enkele jaren eerder in een bloedbad zagen eindigen, breken nu met de dictator. Qamishli wordt de hoofdstad van Rojava, de nieuwe Koerdische quasi-staat in Syrië.

In november 2012, als de revolutie plaats maakt voor een gruwelijke oorlog, rijdt de trein voor de laatste keer, tot grote ergernis van de mensen die eraan werken. De hoogste spoorwegbazen blijven Assad trouw. Ze willen koste wat kost voorkomen dat de opstandige Koerden zelf een trein gaan besturen. Rollend materieel van waarde verdwijnt naar Aleppo. In Qamishli zijn alleen roestige afdankertjes over. Daar is volgens het regime niets mee te maken.

Donkere jaren naderen voor Nazem. Hij heeft niets te doen op het station. Zijn zevende kind, een zoon, wordt geboren met een ernstige handicap: een afwijking in het ruggenmerg. Koerdische strijders die zichzelf voorstellen als 'kameraden' claimen zijn huis vanwege de strategische ligging aan de Turkse grens.

Nazem en zijn gezin worden gedwongen te verhuizen naar een serviceflat tegenover het meer zuidelijke binnenlandse station van Qamishli, een Sovjetblok op de lokale spoorlijn naar de stad Hasaka. Niet alleen Europese landen, maar ook de Russen hebben de afgelopen decennia hun stempel gedrukt op het Syrische spoorwegnet. De flat heeft geen tuin. De muren hebben vochtige plekken.

De Koerdische heersers floreren. Westerse journalisten prijzen Rojava. Amerikaanse soldaten trainen en bewapenen de Koerden voor de strijd tegen de terroristische groepering Islamitische Staat. Het Koerdische grondgebied breidt zich elke dag uit, tot diep in het Arabische grondgebied. Rojava zal uiteindelijk een derde van Syrië beslaan.

Syrische meisjes dansen op Koerdische liedjes in het Qamishili-stadion. Foto BaderKhan Ahmad / Getty Images

Er wordt op straat gepleit voor vrouwenrechten en democratie. Dit maakt democratie nog geen feit. Overal verschijnen posters van de controversiële PKK-leider Öcalan. Arabieren en christenen klagen dat zij de nieuwe onderdrukten zijn. Maar voor de Syrische Koerden is het een stap vooruit dat ze hun eigen taal mogen spreken, hun welvaart niet meer wordt afgeroomd en ze volwaardige burgers zijn op hun eigen grondgebied.

Rojava heeft volgens de Koerdische regering een trein nodig. Handig voor militaire transporten naar een verlaten station in de olievelden richting de Iraakse grens. De naam van dit station is in de gevel gebeiteld: Kubur el Bid, ofwel Witte Graven. Aan het begin van de 20e eeuw werden de omliggende velden ontruimd door Assyrische christenen die moesten vluchten voor Turkse doodseskaders. Nu hebben Koerdische strijders hier hun kamp opgeslagen. White Graves ligt afgelegen. Wapens moeten weg.

Medewerkers van de Koerdische veiligheidsdienst, de asayish, proberen zelf een trein in beweging te krijgen. Maar het werkt niet. Ze begrijpen dat in heel Noordoost-Syrië maar één man hen kan helpen.

Hij slaagt in drie dagen. Hij herkent de parels in het schroot. De Sovjet-locomotief uit 1974, vervaardigd in Oekraïne, maar door zijn collega's in de wandelgangen 'de Rus' genoemd, is ongeschikt voor de Syrische zomer. Nazem kiest daarom voor een Amerikaan. Een van de Amerikaanse locomotieven is nog in behoorlijke staat.

Als de Amerikaan uit zijn stoel hijst en hijgt, begint Nazem te dromen. Zo'n militaire connectie is natuurlijk fijn. Maar moet de trein niet weer reizigers gaan vervoeren, zoals vroeger? Op het rangeerterrein staan ​​meerdere Oost-Duitse treinstellen. De stoelen zijn doorgezakt. De vloer heeft gaten. Maar dat maakt niet uit. Ze zijn gewend aan oud materieel op de Great Baghdad Railway.

Ja, Nazem zal de trein weer laten rijden. In Syrië, in oorlogstijd. Ondanks een verduistering van de spoorwegtop in Aleppo. Over een spoorlijn met een bloedig verleden. De grens met Turkije is sinds de Koerdische afscheiding gesloten. Europa is buiten bereik. Maar hij wil de grens met Irak bereiken. Daarna wacht de bocht naar Hasaka.

Sheikha houdt haar hart vast. In hun krappe flat moet ze de hele dag toezien hoe Nazem naar het station verdwijnt. Ze blijft thuis bij hun jongste zoon, die niet goed kan lopen. Soms zegt ze: 'Je hebt ook kinderen, let op ze.' Maar Nazem is niet te stoppen. Hij wil naar zijn trein.

Nazem kan het titanenwerk niet alleen doen. Hij benoemt Fouaz, die niet alleen spoorwegarbeider maar ook acteur en regisseur is, tot zijn plaatsvervanger. Fouaz ziet het als 'kunst' om de trein weer aan het rijden te krijgen. Samen richtten ze de Groep van Achttien op. Achttien mannen, jongens met twee rechterhanden, de meerderheid met tientallen jaren ervaring in de trein.

De Groep van Achttien verzamelt zich elke ochtend in het depot. De mannen drinken snel een kopje thee bij de oliekachel. Trek een grijze overall aan met het Chemins de Fer Syrianens-logo op de achterkant, hun oude werkkleding uit de tijd van het regime. De hele dag knutselen.

Het probleem is niet de Amerikaanse locomotief, maar het spoor. Dat is in erbarmelijke staat. Meevaller: een Plasser & Theurer, de geavanceerde Oostenrijkse reparatiemachine, is achtergelaten in Qamishli. De opleiding die Nazem jaren eerder volgde in Aleppo, komt nu goed van pas. Maar de machine gaat al snel stuk. Draai de bouten vanaf dat moment met de hand vast. Bij het begin van de winter. Over een duizelingwekkende afstand van 79 kilometer. Zo ver is de grens met Irak.

Bij een koffiekraam naast de spoorwegovergang ten oosten van Qamishli, eind 2017, ziet een bezoeker een eenzame zwarte locomotief door de Syrische laaglanden rijden op de in onbruik geraakte Great Bagdad Railway. De zwarte locomotief, de man bij de koffiestal weet niet wat hij ziet, rijdt richting White Graves, op weg naar Irak.

Het moet een werklocomotief zijn geweest, die op verkenning gaat voor de zware Amerikaan van de route. Zwart gespoten als eerbetoon aan de asayish. Nazem liet zijn zoon Issam rijden, die op 19-jarige leeftijd al een ervaren chauffeur is. Hij voorziet geen problemen bij White Graves.

In andere landen zou het een onschuldig tijdverdrijf zijn: werkloze spoorwegarbeiders gaan een ritje maken met een niet meer gebruikte locomotief. Maar in Syrië is de trein zoveel meer dan alleen een trein. De trein is politiek. Treinen en spoorwegen bepalen de staatsmacht. 'Als je de trein kunt besturen, ben je de overheid', zegt Fouaz.

Nazem zet hoog in. Rojava verdient meer dan een dollar. De Koerdische trein moet een hogesnelheidstrein worden.

Het regime heeft ook een hogesnelheidstrein, een moderne Koreaan. Voor de oorlog haalde deze Koreaan op weg van Aleppo naar Damascus 120 kilometer per uur, een duizelingwekkende snelheid op het spoor in Syrië. De Koerden kunnen nu niet achterblijven. Hun afgedankte Amerikaanse locomotief is misschien niet Koreaans, maar hij is ook tot veel in staat. Dit is het doel: van 40 kilometer per uur, de topsnelheid op de route van Qamishli naar Irak in de tijd van het regime, naar 50 kilometer per uur.

Snel naar onafhankelijkheid.

De lokale omroep gaat erop uit om de herrezen trein te filmen.

Maar dan gaat het mis. Met White Graves in zicht, komt er onverwacht nieuws. De Koerdische regering wil de trein niet meer. De stekker gaat uit. De trein moet terug naar het depot zonder dat te hebben gedaan. Het wordt te gevaarlijk, is het officiële verhaal. Op de baan dreigen explosies.

Wat is er aan de hand? Het regime oefent druk uit op zowel de Koerdische regering als zijn vader om de trein te stoppen, zei Issam. 'De trein gaf macht aan zelfbestuur. En dat maakte het regime boos.'

Hoewel Qamishli de trotse hoofdstad van Rojava is, is het regime hier nu volop actief als schaduwmacht. De luchthaven, een woonwijk, tal van scholen en openbare voorzieningen zijn nog steeds eigendom van Assad. Zijn leger bemant zelfs controleposten op straat. Koerdische heersers tolereren dit. Ze zijn immers druk bezig met de strijd tegen IS. Westerse analisten vermoeden een gentlemen's agreement.

Ook de regionale directeur van de Chemins de Fer Syriannes heeft Qamishli niet verlaten. Hoewel hij van beide treinstations is verbannen, mag hij zijn functie bekleden in een voormalig loket in de buurt van een door Assad-troepen bemand checkpoint. Bestuursgezinde chauffeurs komen hier om te genieten van gezellige buurten. Alle voormalige spoorwegbeambten ontvangen hier maandelijks salaris. Ook al is er al jaren niet meer officieel aan gewerkt. Met de salarisbetalingen laat het regime zien: we zijn nog steeds in Qamishli en we vergeten niemand.

Alleen Nazem, de leider van de Koerdische spoorwegrebellen, ziet na stevig aandringen pas enkele maanden iets van zijn salaris terug. Het is de hoogste spoorwegbazen serieus. Hij moet de trein stoppen.

Op dinsdag 6 februari 2018 krijgt Nazem 's avonds een telefoontje. Een asayish bewaker bij het station aan de lijn. De bewaker, zijn naam is Ahmed, hoorde iets vreemds tijdens zijn inspectieronde. Een verdacht geluid uit de rijtuigen. De trein is in gevaar. Kan Nazem vanavond meteen komen?

Nazem aarzelt niet. Hij haast zich de flat uit. Passeert het beige spoorwegembleem in de portiek. Steek de donkere straat over. Naar het station. De ramen zijn tijdens de oorlogsjaren dichtgemetseld. Gewapende mannen in groene uniformen houden de wacht bij de slagboom.

Bewaker Ahmed wacht op hem. Mijnen, zegt hij. Een indringer legt explosieven in het donkere rangeerterrein. Wat zou dat vreemde geluid nog meer verklaren? Nazem vertrouwt Ahmed. Hij en de bewaker delen een tragisch lot: beiden hebben een gehandicapte zoon. Als het werk aan de trein erop zit, drinken ze soms samen thee, om niet naar huis te hoeven.

Voor de mannen bestaat er geen twijfel over waar de dreiging vandaan komt: van het regime natuurlijk. Nazem maakt zich zorgen over de geitenpaden door de velden die van het rangeerterrein naar een dorp leiden dat wordt gecontroleerd door een pro-Assad-militie. Het is minder dan een uur lopen.

Samen met Ahmed moet hij uitzoeken waar het verdachte geluid vandaan komt. Vind de explosieven. Confronteer de dader. Voordat een nieuwe werkdag begint en de Groep van Achttien gevaar loopt. Nazem heeft alleen een zaklamp. Ahmed grijpt zijn Kalasjnikov. Zo lopen beide mannen de duisternis in, tussen de verlaten treinen door op het immense rangeerterrein.

Wagen erin, wagen eruit, in dit openluchtmuseum over de spoorweggeschiedenis. Op het groenkoperen bord boven de wielen van een verroeste goederentrein staat 'Société Anonyme Franco-Belge'. En daaronder: 1911. Meer dan een eeuw geleden naar Syrië gereden vanuit een treinfabriek in La Croyère, België.

Nazem zakt in elkaar op de rails.

Hij leeft nog. De ambulance komt snel. In het ziekenhuis volgt een spoedoperatie om de schotwond in zijn buik te sluiten. De hele nacht is er hoop. Zijn vrouw en oudste zoon zitten naast zijn bed. Maar wanneer een nieuwe dag aanbreekt in Qamishli, wordt Nazem blauw. Hij sterft, 49 jaar oud, vader van zeven kinderen.

'Het was een ongeluk', zegt hij ten slotte. "Wat bereik je met wraak?"

In de gang, de Kalashnikov nog steeds in zijn handen, zit de man die de trekker overhaalde. De man met wie Nazem graag thee dronk en zijn familie verdriet deelde.

Hij vertelt zijn verhaal. Nazem stond op de rails beneden met zijn zaklamp. Zelf naar boven, in een koets. Hij wilde Nazem ook helpen in de auto te klimmen. En toen haalde hij per ongeluk de trekker over van zijn Kalashnikov. Het wapen was ontgrendeld. Ze konden immers elk moment oog in oog komen te staan ​​met de mysterieuze mijnenlegger.

Was het dodelijke schot tussen de resten van de Taurus Express inderdaad een ongeluk? Mijnen op het rangeerterrein zijn nergens te bekennen. Ahmed wordt gearresteerd door zijn collega's uit de asayish. Het komt vaker voor dat onervaren beveiligers met een ontgrendelde kalasjnikov rondlopen en per ongeluk de trekker overhalen. Maar meestal vallen er geen doden.

'We weten het niet', zegt Sheikha.

Ongeveer een week na de dood van Nazem stempelt ze met haar duim in inkt dat ze afziet van de vervolging van Ahmed. Hij mag uit de gevangenis komen en weer aan het werk. Voor haar telt dit: het was de laatste wens van haar man dat zijn dood als een ongeluk zou worden gezien. En hij viel op de grond op het spoor dat zijn leven beheerste. "Zijn lot was om te sterven voor de trein."

Na de dood van Nazem valt de Groep van Achttien uit elkaar. Alleen Fouaz reist nog regelmatig met de trein. Je moet wel, anders raakt de batterij leeg. Expedities naar White Graves en de olievelden naar Irak zijn er niet meer. Maar hij waagt het stuk naar het internationale station aan de Turkse grens.

toottttttttttttttttttttttttttto Gewoon toeteren naar de Turken. 'Om te laten zien dat we nog leven. Het is goed voor ons moreel.'

Voldoet de baan nog aan de limiet? De Turken denken van niet. De Turkse president Erdogan voelt zich bedreigd door de protostaat van de Syrische Koerden. Hij vreest de relatie tussen de Koerdische regering in Syrië en de PKK, die verantwoordelijk is voor de gruwelijke aanslagen in Turkije.

Het is oktober 2019. De Amerikaanse president Trump laat per tweet onverwacht de Syrische Koerden vallen. Zonder hun offers zouden de zwarte vlaggen van het islamitische kalifaat nog steeds over de vallei van de rivier de Eufraat wapperen. Maar nu is IS verslagen. Dat maakt de diplomatieke berekening ineens anders. De Koerden, voorheen de belangrijkste westerse bondgenoot in Syrië, zijn niet meer bruikbaar. Turkije kan ze aanvallen, op naar snelweg M4.

Europa kijkt toe, zoals het vaak doet als Koerdische belangen op het spel staan. Europese regeringen hebben weinig respect voor Rojava of het Autonome Bestuur in Noordoost-Syrië, zoals het officieel wordt genoemd. Te dicht bij de PKK en bij Assad.

Een familie uit Qamishli die na de Turkse invasie in oktober 2019 is gevlucht, komt aan in een Iraaks vluchtelingenkamp. Foto Byron Smith / Getty Images

Burgers in het grensgebied vluchten massaal van de rails waarover het Turkse NAVO-leger oprukt. Zuid in een eindeloze file. Net als na de mislukte Koerdische opstand in 2004 trekken duizenden vluchtelingen door de bergen naar Irak. Vanaf het rangeerterrein in Qamishli waar Nazem aan zijn einde kwam, hoor je 's avonds de Turkse mortiergranaten neerkomen.

Als de burgerdoden blijven dalen, zal de Koerdische regering een onvermijdelijke beslissing nemen. Ze accepteren militaire bescherming van de heerser die ze zeven jaar eerder hebben afgewezen: Bashar al-Assad. Terug van nooit echt weg geweest. Na een bloederig weekend waarin de terugkeer van het Syrische regeringsleger naar Rojava is bezegeld, betreedt Fouaz het depot. Gaat achteruit. Twee gaten in het dak. Puin op de grond.

De enige Amerikaanse locomotief die nog rijdt, net toen de Amerikanen de Koerden lieten vallen.

Verbijsterd inventariseert Fouaz de schade. Dit is geen toeval. De Russische locomotief, praktisch waardeloos in Syrië, bleef ongedeerd. De dader zat achter de Amerikaan aan en moet geweten hebben op welk spoor hij in het depot geparkeerd stond. Raak precies het motorblok. De leiding naar de dieseltank is onherstelbaar beschadigd.

Buiten lijken ook de rails geraakt te zijn. De rails aan flarden, dwarsliggers aan splinters. Net op de cruciale aftakking naar Irak. Die hij met Nazem meter voor meter toegankelijk heeft gemaakt.

Turkije zit erachter, zegt hij. Wie anders? De Turken hoorden hem toeteren vanuit de trein. Iemand op het station moet de locomotief- en spoorcoördinaten hebben verstrekt. Wat is loyaliteit in het snel verschuivende machtsevenwicht in Syrië? "We zijn bang dat het er een van ons is geweest."

Koerdische strijders houden de wacht bij het koloniale stationsgebouw met weids uitzicht over Turkije, waar het voor Nazem allemaal begon. Ze zetten hun bivakmuts recht voor een vervallen wagen met het opschrift 'eetkamerwagen'. Ze maken geen foto's, maar gebaren in de schaduw van de afbrokkelende platforms.

Qamishli International Station lijkt door de tijd te zijn opgegeten. Maar wat er binnen gebeurt, blijft een geheim. In al zijn vergane glorie is dit een buitenpost in de laatste oorlog. Turkije lijkt slechts een bijzaak: rond Qamishli worden zowel Russische als Amerikaanse legerbases gebouwd. Op de landwegen tussen de snelweg M4 en de oude spoorlijn komen patrouilles van beide wereldmachten met elkaar in botsing.

Sheikha woont nog steeds in de serviceflat met vochtige plekken op de muur. Issam, de oudste zoon, nu 23 jaar oud, studeert Koerdische literatuur. Hij werkt ook met de asayish om zijn broers en zussen te ondersteunen. Net als Ahmed, de man die zijn vader neerschoot. Hij wil nooit meer een trein besturen. De trein heeft te veel vijanden in Syrië.

Sheikha bewaart het certificaat van de Plasser & Theurer in een kunststof gereedschapskoffer. Er fladdert ook nog iets uit de koffer. Een potloodschets die Nazem lang geleden van haar maakte, toen ze als jong stel op het station woonden. Toen Qamishli nog de poort naar de wereld leek. Ze droeg een coltrui en had golvend haar.

Tegenwoordig draagt ​​Sheikha een lange zwarte jurk en een hoofddoek. Het leven is hard. Ze had gehoopt dat Nazem als martelaar zou worden erkend. Hij stierf immers voor de Koerdische trein. Families van martelaren worden financieel goed verzorgd. Na zijn dood zweeg de Koerdische regering echter.

Maar het regime zal haar niet teleurstellen. Sheikha ontvangt maandelijks het pensioen van haar man in de omgebouwde ticketbalie van de Chemins de Fer Syriannes. Het is niet veel, 40 duizend Syrische ponden, een bedrag dat door de economische crisis in Syrië nu nog geen 20 euro waard is. Maar in een gezin met zoveel kinderen helpen alle kleine beetjes.

Telefonisch vertelt Michel Issa, de regionale spoorwegdirecteur die vanuit zijn omgebouwde loket aan Aleppo rapporteert over de goede samenwerking tussen de Koerdische regering en het regime. 'Wij zijn een.' Als de politieke onderhandelingen goed verlopen, gaat de trein weer rijden. Onder het gezag van Assad. "Alleen de overheid kan dat doen."

In het zwaar beschadigde depot klimt Fouaz in de Amerikaanse locomotief. Zet de motor aan. Negeert de vonken. Het bonzen van de machine komt tot leven. Het depot vult zich met zwarte, verstikkende rook. Fouaz straalt, als persoon en als kunstenaar. Hij slaagde, met behulp van getransplanteerde delen. De Amerikaanse locomotief rijdt weer.

En dan toeteren op weg naar Irak.

Dit verhaal was gebaseerd op meerdere interviews met Fouaz, Issam en Sheikha. Het binnenlandse station van Qamishli, waar de Amerikaanse locomotief staat, werd in oktober en november 2019 drie keer bezocht. Ook het internationale station en het station Witte Graven werden bezocht. Ahmed al J., de bewaker die Nazem vermoordde, wilde zelf niet met de Volkskrant praten. Zijn oudere broers, Mohammed en Hussein, spraken namens hem. Michel Issa, de regionale spoorwegdirecteur die vanuit Qamishli rapporteert aan Aleppo, mag geen westerse journalisten spreken. De Syrische reparateur van de Volkskrant, Kamiran Sadoun, sprak hem telefonisch. Verder werden twee voormalige machinisten in Qamishli en een lid van de Groep van Achttien geïnterviewd. Het citaat van Agatha Christie komt uit de memoires van haar Syrische jaren, Come, Tell Me How You Live (Harper Collins, 2017).