Hoe goed werkt Elon Musks satellietinternet?

Stel je voor dat je internetverbinding zo traag is dat simpele webpagina's vele seconden nodig hebben om te bekijken zonder constant te bufferen, dat een spel downloaden een paar dagen duurt en onlinegaming al helemaal uit den is. In de Benelux is de kans klein dat je gevolgen hebt, willen hier zijn met internet van hoog niveau. Natuurlijk wordt er soms gemokt dat de uitrol van glasvezel sneller mag of dat prijzen scherper kunnen, en in sommige buitengebieden is er buiten een brakke dsl-verbinding weinig te kiezen, maar in vergelijking met veel andere landen zijn de zaakjes goed voor elkaar.

Woon je bijvoorbeeld in Australië, dan heb je te maken met lagere snelheden dan we in Europa zijn en grotere pings. Ook in een groot land als de Verenigde Staten zijn er veel gebieden buiten de grote waar een degelijke in verbindingen niet gegarandeerd is, net als in veel landen. Eilanden zijn ook niet in het nadeel als het aankomen op snel internet. Op plekken ben je dan aangewezen op internet via 4G/5G of via de satelliet. Dat laatste betekende tot voor kort hoge kosten en hoge latency's, want het signaal gaat niet over glasvezelverbindingen op aarde, maar moet vanaf het aardoppervlak naar een satelliet op grote hoogte en terug.

De laatste jaren zijn verschillende bedrijven druk bezig met een oplossing hiervoor. Ze creëren een satellietconstellatie uit uitbreiding, die zich veel dichter bij de aarde bevindt, in een lage baan om de aarde. Dit moet latency's flink omlaagbrengen en hogere doorvoersnelheden mogelijk maken. Het Starlink-netwerk van SpaceX is hier een van de surveillance. Elon Musks ruimtebedrijf heeft hiermee als doel om de winst uit het satellietinternet te gaan in de plannen om uiteindelijk naar Mars te gaan. In de jaren heeft het bedrijf al een laatste hoeveelheid Starlink-satellieten via zijn eigen Falcon 9-raketten- en sinds eind vorig jaar is de 'Better than Nothing' operationeel. Die begon met beschikbaarheid in de VS en sinds kort kunnen Nederlandse gebruikers zich ook aanmelden.

we hebben ons ingeschreven en in de afgelopen weken hebben we Starlink in de praktijk getest. In dit verhaal gaan we dieper in op de werking van het Starlink-netwerk, de gebruikservaring en de prestaties in de praktijk. We verwachten zeker niet dat het een alternatief kan vormen voor snelle glas- en kabelverbindingen, maar het is interessant om te kijken hoe dichtbij het kan en van het een geldige optie is voor mensen die het op dit moment in wat meer gebieden moeten doen met traag internetten.

Internet via satellieten is niet nieuw. Halverwege de jaren negentig, toen de hele wereld nog via inmodems online ging, zagen de eerste leveranciers van satellietinternet het levenslicht. De hiervoor gebruikte satellieten zich in geostationaire baan om de aarde. Bij zo'n baan, op 35.786km hoogte, volgt de satelliet precies de rotatie van de aarde, ontstaan ​​ons perspectief op een enorme punt aan de staat hemel. Gebruik de schotel die wordt gebruikt voor de communicatie, niet te bewegen om de satelliet te volgen.

De werking van internet via satelliet is redelijk eenvoudig. Een gebruiker maakt via een schotelantenne verbinding met een van de satellieten van de provider, die het signaal vervolgens doorstuurt naar een van de grondstations van diezelfde provider. Dat grondstation is bekabeld aangesloten op internet. Als je dus vanuit Nederland via een satelliet een webpagina opvraagt ​​​​van een server in China, gaat een klein deel van de hele roundtrip door de ruimte. Stel dat het grondstation in bijvoorbeeld Duitsland staat; het enkel stukje van jouw huis naar Duitsland gaat dan via de satelliet, daarna leggen het datapakketjes een weg af als bij een reguliere, bekabelde verbinding.

Een groot nadeel van dit type internet is de grote afstand tussen de aarde en de gebruikte satellieten. Omdat we data niet sneller dan met de snelheid van het licht kunnen verzenden, is er een hoge latency van ongeveer 550ms voor elke roundtrip van pakketjes tussen twee machines. Vergeleken met internet via de kabel van glasvezel is dat tientallen malen meer. Bij het opvragen van een webpagina zal die extra halve seconde misschien niet opslaan, maar als in realtime communiceren via geluid, beeld van beide, bijvoorbeeld online wilt gamen, zal het zeker opvallen.

Het grote verschil tussen traditionele satellietinternet en dat van Starlink en zijn verwijderd is dat de satellieten in een veel lagere baan rond de aarde worden, in een lage aardebaan van leo. In plaats van ruim 35.000km hebben we het dan over grofweg 550km. Dat heeft als voordeel dat de minimale latency veel lager kan zijn, ervan uitgaand dat de rest van het netwerk en de grondstations goed zijn. Het nadeel is echter dat er veel meer satellieten nodig zijn om de hele aarde te kunnen bedienen. De satellieten 'zien' vanuit hun lage baan immers een veel kleiner stukje aardoppervlak.

Ook anders ten opzichte van de traditionele opstelling is de satellieten niet meer synchroon met de aarde draaien, veel sneller. Een antenne op de grond blijft dus niet verbonden met een en dezelfde satelliet, maar zal constant naar opvolgende satellieten over deze voorbijkomen. Op heeft moment Starlink 1740 satellieten gericht, maar Space heeft al aangevraagd aan de AmerikaanseX FCC om in totaal een 12.000 van de kleine satellieten de ruimte in te sturen.

Op zal termijn SpaceX mogelijk afstappen van de huidige opbouw van het netwerk en de communicatie zoveel mogelijk via de satellieten laten verlopen op de plaats van grond viastations en bekabelde verbindingen. De satellieten onderling onderling communiceren via lasers die lichtsignalen in het vacuüm van de ruimte vervoeren. Dat sneller dan op aarde over kabels mogelijk is. Het netwerk wordt dan veel minder afhankelijk van grondstations, wat gunstig is voor gebieden waar het lastig is om die stations te plaatsen. SpaceX voert momenteel momenteel al tests uit, maar geeft aan dat de kosten hoog zijn en het is dus de vraag van en wanneer we dit op grote schaal toegepast zien.

Hoewel het bedrijf en beheren van 12.000 satellieten een technische prestatie is, niet staat iedereen te juichen. De mensheid heeft in de afgelopen paar decennia enorme veel objecten in een baan om de aarde gebracht, zowel geostationair als in leo. Zeker in die hebben een beperkte levensduur, omdat ze door de wrijving van de atmosfeer langzaam terug naar de aarde vallen. Daarom zijn ze uitgerust met kleine stuurrakketten die om de zoveel tijd een kleine koerscorrectie uitvoeren. De brandstof is natuurlijk eindig en uiteindelijk de satellieten terug naar de aarde. Volgens Starlink zal de hele satelliet gebaseerd opbranden in de atmosfeer, ontstaan ​​er geen stukken op aarde kunnen neervallen en er dus geen gevaar is voor mensen. De levensduur van een Starlink-sa is vijf à zeven jaar.

Een ander risico nemen wel toe toekomsten nog gewoon in hun baan. Hoe meer objecten in een baan om de aarde draaien, hoe groter de kans dat er botsingen plaatsvinden. Bij zo'n botsing van bijvoorbeeld twee satellieten worden honderden tot meerdere brokstukken, die vervolgens met andere objecten kunnen botsen. Die kettingreactie staat bekend als het Kessler-syndroom, eigendom naar NASA-wetenschapper Donald J. Kessler. In het ruimte geval kan dit doel dat de aarde zo wordt dat nieuwe lanceringen voor een tijd niet zijn.

Het weerwoord van SpaceX is dat tot bij geostationaire banen, waarin satellieten helemaal niet meer worden gebruikt, de kleinere Starlink-satellieten na een aantal jaar opbranden in de atmosfeer. De hoeveelheid Starlink-satellieten rondom de aarde blijft na het voltooien van het netwerk constant SpaceX de satellieten die het einde van de levensduur zijn, blijft vervangen. Daarnaast hebben de satellieten een autonoom systeem aan boord dat koerscorrecties binnen een geplande afstand te beginnen.

Een ander kritiekpunt komt uit de hoek van de astronomie. Groepjes Starlink-satelliet zijn zelfs nu al te zien aan de hemel, terwijl het netwerk nog lang niet compleet is. Wetenschappers klagen dat dit hun astronomische waarnemingen verstoort en er zijn online Verschillende voorbeelden te vinden van beelden naast sterren ook duidelijk de 'treintjes' van Starlink-satelliet te zien zijn. Hoewel er op papier methoden zijn om hier te werken, door meerdere foto's te maken zodat de snelbewegende Star bijvoorbeeld-satelliet weggefilterd kunnen worden, ziet ook SpaceX de ernst en wordt bekeken naar manieren om de satellieten minder reflectief en dus minder zichtbaar te maken .

Eerste poging gedaan met een speciale coating, maar zonnescherm is gekozen voor een soort reflecties tegenhoudt, maar de radioverbinding niet verstoort. Mocht dat zonnescherm uiteindelijk de oplossing zijn, dan duurt het vijf jaar voordat de Starlink-satelliet 'ververst' zijn met deze nieuwe uitvoering. Overigens werkt het scherm niet in de periode dat de satellieten nog meer na een lancering naar de juiste baan manoeuvreren en met 10.000 satellieten te gaan dit probleem dus op de korte termijn niet opgelost.

Tot slot zijn er naast de vervuiling met licht ook de normale vervuiling en de ecologische voetafdruk van het geheel. Om een ​​compleet netwerk te hebben van zo'n vijf jaar, dragen ze, om het netwerk compleet is, niet bij aan de hoeveelheid ruimte. Het maakt ze in feite tot wegwerpsatellieten, waarvan niets gerecyled kan worden en die met vervuilende raketten in een baan om de aarde worden gebracht, een proces ontstaat de korte levensduur op papier geen einde komt. Tegenover de voordelen van een vrij toegankelijk internet overal op aarde dus een ecologische rekening.

Starlink wordt geleverd in een soort televisie die wordt verwerkt. Binnenin vinden we eerst een groot ontwerp in drie stappen de instructies voor het installeren van Starlink: opzetten, inpluggennetwerk en verbinding maken met het wifi. Een IKEA-handleiding lijkt er bij te passagier.

Onder de handleiding is de hardware ingepakt en ook dat is allemaal eenvoudig. Het onderdeel is natuurlijk de schotel, die intern bij SpaceX bekendstaat onder de koosnaam Dishy McFlatface. Dishy meet zestigklik bij zestig centimeter en zit aan een kunststof paaltje dat je in de meegeleverde, driepotige voet en vastt. Elke poot is voorzien van een opening, zodat je de schotel kunt vastschroeven aan een platte ondergrond. SpaceX ook andere standaarden, bedoeld om op daken te bouwen, maar die moet je los aanschaffen. Ook zijn er al bedrijven die masten verkopen waar je de schotel kunt opnemen, voor maximale hoogte. Bij ons kwam Dishy op een simpele plat dak te staan ​​​​en wij kiezen voor een provisorische optie: een zak hydrokorrels van 10kg over elke poot heen gelegd. Voor een tijdelijke set-up als die van ons werkte prima, maar we raden iedereen aan om schroeven te gebruiken voor permanente installatie.

Dishy is een phased array antenne, die vorm is uit een kleine antennes. Bij wordt geïnstalleerd en geactiveerde motor gebruikt om het geheel zo gunstig te positioneren en vervolgens kan de richting waarin de antenne zendt en ontvangen, digitaal aangepast worden door de timing van de verschillende kleine antennes te variëren. Zo kan overschakelen van satelliet naar satellietweergave die overvliegen, zonder dat de fysiek te bewegen.

Starlink gebruikt een enkele utp-kabel voor zowel communicatie als stroomtoevoer, die aangesloten wordt op de meegeleverde voedingsadapter. Deze adapter levert maximaal 180W en is voorzien van twee PoE-poorten: een voor de kabel die vanaf Dishy komt en een uitgang naar de router. Over de Dishy-kabel verschijnt twee keer 56V*1,6A en naar de router gaat 56V*0,3A. Aan de kant van de schotel is de kabel en deze is dus niet te vervangen. De reden hiervoor is waarschijnlijk tweeledig. Het vermogen dat Dishy uit het stopcontact trekt, ligt buiten wat de PoE-specificatie officieel kan worden geleverd, dus het is van belang dat er een hoogwaardige, dikke kabel wordt gebruikt wordt. Daarnaast moet de apparatuur ook bij regen en sneeuw werken, en een permanente kabel is mogelijk te maken.

De meegeleverde kabel is opvallend lang, zo'n 30 meter. Dat is echter geen overkill als je vanaf het dak van een groot huis, met een mast, naar de meterkast moet komen. De ervaringen met het verlengen van deze kabel zijnd. Online zijn verhalen te vinden van gebruikers die het succesvol hebben gedaan, maar ook van mensen die geen stabiele spanning meer hebben, bestaan ​​in een schotel af en toe haarstartte. Voor wie echt grote afstanden moet overbruggen is de tip dan ook om ervoor te zorgen dat je op 30m vanaf de schotel in ieder geval stroom hebt om vervolgens de kabel te verlengen vanaf de adapter naar de router, die normale PoE-vermogens gebruikt. Beter nog is het om te werken, zodat je een simpele cat5/6-kabel zonder PoE naar het huis kan trekken. Voor het wegwerken van de kabel is het naderhand erg onhandig dat er een dikke ferrietring met een doorsnee van 1,9cm bij het uiteinde zit, die de diameter van toekomstige toekomstige zal bepalen.

De meegeleverde router van Starlink is wat simpel uitgevoerd. Hoewel het apparaat op OpenWRT is gebaseerd, kun je als gebruiker niet bij een beheerinterface komen. De instelmogelijkheden tot het kiezen van een ssid en het bekijken van verbonden klanten. Ook zit er slechts een enkele utp-poort op voor het aansluiten van apparaten, maar daar kun je altijd een schakelaar tussen hangen. Wij kiezen er al snel voor om de kabel vanaf de adapter rechtstreeks op een bestaande router aan te sluiten.

Het is belangrijk dat de schotel op een plek staat met zo min objecten in de buurt die het kunnen verstoren. Nadat Dishy aangesloten is, zal hij de omgeving in kaart brengen en met de app kun je vervolgens kijken hoeveel storende obstructies er zijn. In ons geval bleek een hoog appartementencomplex het vrije zicht voor een zeer klein deel te beschermen, maar het overgrote deel van de lucht was vrij.

De kwaliteit van de verbinding valt van staat. Ben je omringd door groot dat je geen goede verbinding kunt opzetten. Een enkele boom kan problemen veroorzaken als die de zichtslijn tussen satelliet en schotel doorbreekt. Het devies is dan ook tot zover mogelijk de hoogte in te gaan.

uitvoering we overgaan op de meetresultaten moeten we een paar kanttekeningen plaatsen. Om te beginnen gaat het hier om resultaten vanaf één locatie. Waar je er bij een kabel- of glasin verbinding tot stand komt dat de resultaten op verschillende situaties mogelijk zijn, geldig voor dat voor Starlink niet. Naast de schotel speelt de omgeving een grote rol. Bij onze testopstelling zijn gelukkig weinig obstakels aanwezig Ergens in Nederland zou het echter nog beter van slechter kunnen zijn, waarbij die laatste waarschijnlijker is. Tot slot is Starlink nog in bèta; zoals eerder beschreven zullen er nog duizenden extra satellieten bijkomen en SpaceX sleutelt nog veel aan andere aspecten van het netwerk.

Het netwerk waar we de metingen uitvoeren, wordt beheerd door een Ubiti Edgerouter X met kennis OpenWRT geïnstalleerd. De systemen met de meetsoftware zijn via gigabitethernet aangesloten op de router. Zo konden we eenvoudig van verbinding wisselen door ofwel de Ziggo-modem ofwel de Starlink-schotel op de router aan te sluiten. Het grondstation met we in verbinding staan, bevindt zich, afgaande op referenties naar Frankfurt in de hostname, hoogwaarschijnlijk in Usingen, Duitsland.

Om de kwaliteit van de verbinding te testen, hebben we twee tools ingezet. De eerste is internet, een verzameling van verschillende softwarepakketten kunt u op een Raspberry Pi draaien, door Jeff Geerling en te vinden op GitHub. Via deploymenttool Ansible wordt een aantal scripts opgesteld die beide Speedtest-data als statistieken van Starlink zelf verzamelen en vervolgens in Prometheus-database stoppen, later worden de data in Grafana-dashboards weergegeven. Op die manier kan de verbinding eenvoudig over tijd worden gemonitord.

Starlink vindt tijdens de bèta doorvoersnelheden van 50 tot 150Mbit. In de praktijk halen we dat ruimschoots. De laagste downstreamsnelheid die we tegenkwamen gedurende een periode van twee weken, was 18,8Mbit, maar dat was een duidelijke uitzondering. Gemiddelde lag de downloadsnelheid op 150Mbit en de upload op 20Mbit. Opvallend is wel de grote variatie in de snelheden. De gebruikte monitoringtools elke vijftien minuten een snelheidstest en tussen twee naast elkaars tests zat meer dan 100Mbit verschil in de downstream. Stroomopwaarts waren de verschillen kleiner.

In onderstaande grafiek is duidelijk het punt te zien hoe we overschakelen van Starlink naar de Ziggo-verbinding. Waar de eerste pieken en dalen in de bandbreedte is de kabelverbinding helemaal strak. De maximale snelheden die we gedurende twee weken mochten noteren, waren 313Mbit downstream en 43,5Mbit voor de uplink.

We hebben ook gekeken of we trends konden ontdekken, zoals invloed van het weer van het moment van de dag. Als zich voordoen zich voordoen, gebeurt er ook niets concreets te zeggen. In theorie kunnen we zware regenbuien en bliksem een ​​satelliet signaal verstoord, maar tijdens de testperiode zijn die niet voorgekomen, dus ook kunnen we uit ervaring eigen niets zeggen. Ook durven we over verschil in overdag en 's nacht vanwege de grote fluctuaties geen hard te doen. Voor perioden dat het sneeuwt, is Dishy uitgerust met Snow Melt Mode, waarbij de hitte van de schotel de neergevallen sneeuw smelt.

Zoals eerder uitgelegde satellietverbindingen bekend om hoge latency's. Zelfs met de baan van de Starlink-satelliet is het onvermijdelijke dat de latency's dan bij bijvoorbeeld een glas- of kabelverbinding. SpaceX bekijkt dit moment latency's van '20ms tot 40ms op de meeste locaties'.

Omdat we vanuit internet nogal basaal zijn, draaien we een test van roken, met we verschillende domeinen over de hele wereld met een vaste interval pingen. Hierbij worden latency's en de hoeveelheid packetloss bijgehouden en weergegeven in grafieken. Roken stuurt per meting verschillende pakketjes, sorteert de roundtrip-tijden en pakt vervolgens de mediaan. De andere resultaten worden donker in de grafieken weergegeven: de 'smoke'. Hoe meer rook, hoe meer fluctuatie.

Ook hier zien we net als bij de bandbreedtetest grote verschillen tussen de individuele datapunten. afhankelijk van welke tijd er zijn we meten, komt de periode latency uit rondom de 50ms, soms water eronder, soms water erboven. Het pakketverlies ergens tussen vijf en tien procent, afhankelijk van wanneer we elkaar ontmoeten. De stabiliteit van het netwerk is duidelijk iets wat na de bètaperiode verder moet worden verbeterd. Vergelijken we dit opnieuw met de Ziggo-verbinding, waar we een gemiddelde ping noteren van rond de 15ms, dan legt Starlink het duidelijk af.

In de praktijk is een ping van 50ms, ook met uitschieters boven 100ms, geen probleem voor de meeste dingen die je met je internetverbinding doet. Zelfs online gamen is te doen, al hangt dat sterk af van het type game. Een potje onder ons met vrienden gaat prima en iets als een strategiespel, maar een competitief potje Counter-Strike ben je duidelijk in het nadeel ten opzichte van spelers met een ping van tussen 10 en 20ms. Toch zijn er ook genoeg landen waar dit soort pings normaal zijn en mensen online gamen; het heeft erg te maken met je referentiekader.

Omdat alleen het stuk naar het grondstation via de satelliet gaat en het eerder gezien via land, zien we geen verschillen in de latency's naar servers wereldwijd ten opzichte van de Ziggo-verbinding. Als de latency naar een server hoog is over de kabel, dan is dat ook zo over Starlink en vice versa.

Wat tijdens onze testperiode veel storend was dan de hogere pingtijden, waren de momenten dat de verbinding zelfs compleet wegviel. Hier viel geen peil op te trekken: van enkele dagen zonder enige problemen, tot meerdere drop-outs per dag. Lang waren die nooit, van enkele seconden tot een minuut van twee. In de Starlink-app worden die netjes bijgehouden en waar mogelijk voorzien van een verklaring. Dat kan zijn 'Belemmerd', 'Geen satellietsignaal', 'Onbekend' of 'Anders', uiteindelijk je uiteindelijk ook niet heel veel wijzer van wordt.

Afgaande op ervaringen van Starlink-gebruikers in de Verenigde Staten, is de frequentie van dit soort uitval in de afgelopen maanden al flink teruggelopen. Tijdens een bèta kunnen we hier prima mee leven, maar richting het product moet Starlink dit wat ons betreft verder terugdringen.

Om te kijken hoeveel stroom Dishy nodig heeft om zijn ding te doen, hebben we het voedingsblok op een Z-Wave-stekker van Fibaro aangesloten en die in een al bestaand Z-Wave-netwerk gehangen. Net als de bandbreedte kan ook het stroomverbruik behoorlijk fluctueren. Bij de eerste keer starten van Dishy zien we een opgenomen vermogen van rond de 130W. Dat is dus enkel voor de schotel zelf; de modem hebben we niet in gebruik en zullen daar nog enkele watts aan toevoegen. Dat hoge verbruik komt ten opzichte van de schotel zichzelf moet oriënteren en daarbij het maximale zendvermogen gebruikt en actief om de juiste kant op te wijzen.

Vrij snel zakt het opgenomen vermogen in naar en nabij de 50W; het gebruik per dag kwam uit op ongeveer 1,17kWh. Dat is fors en kost je op jaarbasis iets meer dan 100 euro. Pak je gewoon een standaard Ziggo-modem met router, dan zit je rond de 0,25kWh per dag en een kleine 20 euro per jaar. Dat komt nog eens boven op 99 euro die je per maand de en de aanschaf van 500 euro plus 60 euro verzending. Goedkoop is Starlink dus allerminst.

De eerste week dat we Starlink hadden draaien, was dat op een apart netwerk via de meegeleverde router. Zo konden we met enkele draadloze apparaten aansluiten, beginnen een laptop en te wennen. Met werken is een stabiele verbinding dan ooit, dus we werkzaamheden. Vanaf de tweede week hebben we Starlink-powerbrick en ethernetkabel laten ontstaan ​​in de meterkast, zodat we het hele thuisnetwerk eenvoudig konden wisselen tussen Ziggo en Starlink.

In de praktijk bleek dat echter niet nodig. Het beste compliment dat we Starlink kunnen maken, is dat we nauwelijks doorhadden dat de vaste verbinding afgekoppeld was. Thuiswerken, met verschillende browsers en tabs open, programma's als Slack actief en met diverse videogesprekken gedurende de dag, aan als vanouds. De kwaliteit van beelden tijdens videobellen was niet anders en de hogere latency's waren in de niet te merken.

We hebben amper door dat de vaste verbinding afgekoppeld wasGing het dan allemaal zonder horten en stoten? Nee, zoals eerder beschreven viel de verbinding af en toe kortstondig weg. Van die kleine momentjes van een of meer seconden merk je in de praktijk niet veel, maar veel meer dan dat en het kan knap bewerkt worden. Een extra keer F5'en op een webpagina is geen probleem, maar als je net in een videogesprek zit, moet je wachten op je verbinding is hersteld. Dit overkwam ons twee keer. Daar staan ​​dan weer een stuk meer videocalls tegenover die zonder problemen verlopen en Starlink wordt ook gebruikt voor een opname van de Tweakers Podcast.

Bij gezinnen kan de belasting van het groter zijn, dus we hebben ook een scenario met vroege vroege bezigheden gesimuleerd. Hierbij hebben we een film van gespeeld via de gespeelde Amazon Prime-client op de televisie, bekeken we een YouTube-video op een smartphone, en op een laptop draaide een andere YouTube-video, maar dan in 8k met 60fps. Dat alles ging zonder een centje pijn van bufferen. Dat is ook niet zo gek; bieden hun videocompressie tegenwoordig goed voor elkaar en de bitrates liggen laag. Deze test was natuurlijk een momentopname; het zou goed kunnen dat er bij een dip naar de laagste snelheid die we gemeten hebben, net onder de 20Mbit, wel wat buffering aan te pas komt. De stroomafwaartse snelheden liggen echter ruimschoots hoog genoeg voor dit scenario's.

Hoewel Starlink in de praktijk behoorlijk goed zijn werk deed, zitten er beperkingen aan het systeem, zeker tijdens de bèta. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om Dishy ver weg van je huis te gebruiken. SpaceX koppelt de schotels bij ingebruikname aan een cel die gekozen wordt op basis van het huisadres waarmee je bij het bedrijf bekend bent. Hoe groot zo'n cel is precies, laat SpaceX niet weten, maar de consensus online is dat deze een doorsnede van ongeveer 25 kilometer heeft. Daarbinnen kan het dus goed dat je nog ontvangst hebt, maar hoe verder je van je huisadres komt, des te groter de kans dat je verbindingsproblemen krijgt. Wie had grondactiviteiten Starlink te kunnen gebruiken op vakantie met de boot, caravan of tent, moeten we op dit moment dus teleurstellen. Als we SpaceX mogen geloven, is dit tijdelijk een probleem. Er zijn genoeg satellieten online zijn, moet het mogelijk worden om met Dishy rond te reizen en Elon Musk liet ook al weten een mobiele versie van Dishy een interessant idee te vinden.

Een ander nadeel heeft het maken van dat Starlink van Carrier Grade Network Address Translation, oftewel Cgnat. Vrijwel provider van bekabeld internet in de Benelux ooit gebruikers van een uniek ipv4-adres, elk later de router er in je huis via NAT voor zorgt dat het verkeer naar alle lokale ipv4-adressen op het netwerk gerouteerd wordt. Bij Cgnat vindt dat op een hoger niveau plaats, consequent je als gebruiker jouw ipv4-adres met andere Starlink-gebruikers deelt. Dat maakt het veel lastiger om het netwerk van buitenaf te benaderen. Zelfs een poort openzetten op je router om een ​​​​van je systemen van buitenaf te benaderen, is er dus niet bij. Cgnat is niet nieuw en bijvoorbeeld heel gangbaar bij mobiele netwerken, maar daar is het opzetten van binnenkomende verbindingen een mindercase.

Nu zijn daar omwegen voor te denken, die allemaal gebaseerd zijn op het idee van tunneling. Daarbij maak je een netwerktunnel tussen een systeem binnen je thuisnetwerk en een systeem erbuiten, en laat je de inkomende verbinding vervolgens via het buitensysteem binnenkomen om zo via de tunnel je thuisnetwerk te bereiken. Voor iemand met verstand van netwerken is dat geen onoverkomelijk probleem, maar voor een gemiddeld persoon is dat te hoog gegrepen. In elk geval is het extra gedoe.

De oplossing voor dit alles is natuurlijk ipv6. Daarvan zijn meer dan genoeg adressen beschikbaar en Starlink is sinds eind vorig jaar bezig met activiteiten voor de uitrol. Enigszins ontvangen we naast een ipv4-adres ook netjes een begin / we zonder ook in verbindingen op te kunnen zetten. Helaas niet.

Na enig uitzoekwerk, met hulp van Tweakers-bofh Kees Hoekzema, blijkt dat Starlink het ipv6-verkeer via een datacenter van Google laat lopen. De eerder dit jaar aangekondigde samenwerking waarbij Google de internetconnectie verzorgt via Googles eigen infrastructuur, lijkt dus al deels uitgerold te zijn. Op termijn wil Starlink op het terrein van de Google-datacenters plaatsen, wat tot gevolg moet hebben dat latency .

Binnen dat datacentrum het op dit moment wordt helaas gefilterd, we ook over ipv6 geen inkomende verbindingen konden opzetten. Een aanvraag vanaf de servers van Tweakers naar de client kwam niet aan en had een lage ping die hij binnenkwam. De pingrequest de andere kant op kwam wel netjes aan en nam daar ook de tijd voor.

Toen we bij Starlink vroegen of dit zo bedoeld was, kregen we te horen dat ipv6 officieel nog niet ondersteund wordt en dat we überhaupt een ipv6-adres kregen, waarschijnlijk is het gevolg van tests. Aangezien er genoeg Starlink-gebruikers zijn die op fora als Reddit laten weten dat ze zonder problemen ipv6 gebruiken, lijkt dat antwoord niet helemaal te stroken met de werkelijkheid. We vermoeden dan ook dat Starlink per locatie nog bezig is met optimalisaties aan het netwerk en evaluaties van de configuratie, waardoor het goed kan dat ipv6 bijvoorbeeld wel compleet werkt in de VS, maar niet in Nederland. Op de vraag van het na de officiële uitrol van ipv6 wel mogelijk wordt om van buiten het Starlink-netwerk te maken met een client in het netwerk, liet Starlink weten dat er geen verdere details kunnen worden gegeven over functies die nog niet officieel zijn.

Voor mensen met een slechte bekabelde verbinding is een fulltime 4G- of 5G-verbinding eigenlijk het alternatief voor Starlink. Een traditionele verbinding valt wat ons betreft bij voorbaat af, vanwege de hoge latency's, de hoge prijs en de lage snelheid. Vooral stroomopwaarts blijft dit type vaak achter, met snelheden rond 5Mbit/s, en eerst heb je geregeld te maken met datalimieten.

Wij richten ons voor de alternatieven op 4G/5G. we hebben geen uitgebreide tests gedaan, want de snelheid van mobiele netwerken is erg locatie- en tijdgevoelig en dat maakt lastige vergelijkingen. We hebben wel wat korte taken gedaan en kunnen op een overzicht zetten wat je als consument op dit moment kunt krijgen.

Om te beginnen met enkele metingen met 4G, omdat we de 4G-snelheden op de testlocatie hoger lagen dan die van 5G. Op het T-Mobile-netwerk zagen we downloadsnelheden van 223Mbit en uploadsnelheden van 35Mbit bij een latency van 39ms met verwaarloosbare packetloss. Dat was via een telefoon en USB-tethering op een smartphoneabonnement met datalimiet, dus voor thuisgebruik is dit niet bedoeld en ook niet handig. Het laat wel zien dat een verbinding via een mobiel netwerk wat bandbreedte en latentie betreft een alternatief kan zijn voor een bekabelde van satelliet verbinding, zolang de verbinding met de mast voldoende sterk is. Dat laatste moet niet een beste worden zullen, zeker voor mensen in het buitengebied, want zonder een sterk zullen zullen de resultaten niet.

Starlink werkt niet met datalimieten. Bij T-Mobile gaat het om een ​​​​apart abonnement: '4G voor Thuis' waarvan de 'Extra Snel-variant' 45 euro per maand kost voor een 100/10-verbinding. Er is een startdatabundel van 500GB per maand, maar die kan volgens T-Mobile daarna gratis in stappen van 5GB verder worden aangevuld. Een harde datalimiet is er dus niet, al wordt in de voorwaarden wel gesproken van 'redelijk gebruik'. 'Het downloaden en/of uploaden van veel zeer grote bestanden, zoals gebruik van nieuwsgroepen en torrentwebsites' wordt genoemd als iets wat daarbuiten zou kunnen vallen. Ten opzichte van Starlink kost het dus de helft, ligt de snelheid wat lager en is er een vorm van een datalimiet, al lijkt die zacht. Starlink werkt niet met datalimieten.

KPN bundelt zijn abonnement voor mobiel thuisinternet met een standaard dsl-abonnement als aanvulling. De twee verbindingen worden dan gecombineerd. Dit 'Sneller Internet Buitengebied'-abonnement is alleen beschikbaar voor mensen in gebieden waar de dsl-snelheden lager dan 30Mbit liggen. KPN tot wel 50Mbit/s sneller dan je huidige snelheid', met de maximale downloadsnelheid op 80Mbit lijkt te liggen. Een datalimiet is er niet, maar KPN geeft 4G-verkeer van smartphones wel voorrang op het netwerk, veroorzaakt de snelheid op drukke momenten kan in zakken.

Naast T-Mobile en KPN is er ook nog Even Wi-Fi, dat diensten levert op de netwerken van T-Mobile, KPN en ook Vodafone. Over de netwerken van T-Mobile en Vodafone levert het per maand voor 82 euro een 150/75Mbit-verbinding, waarbij Vodafone een datacap van 400GB hanteert. Via het netwerk van KPN betaal je 112 euro per maand.

Met zo'n 4G-verbinding ben je goedkoper uit dan bij Starlink krijg en je, mits je in de buurt van een mast woont, gemiddeld gezien een vliegende snelheid Woon je verder bij een mast vandaan, dan is een Dishy misschien de betere optie.

Zoals gezegd is Starlink nog in bèta, dus we noemen dit dan ook een preview, geen review. Toch zijn we al positief verrast over hoe goed Starlink nu al ondersteund. SpaceX heeft hardware ontwikkeld die elk verbruik gemakkelijk zelf thuis kan installeren en out-of-the-box direct goed werkt. De download- en uploadsnelheden zijn zeer respectabel, maar wel wat inconsistent, en de latency is voor het gros van de dingen die mensen online doen, helemaal prima. Met de uitbreiding van het satellietnetwerk in het vooruitzicht kan dat alleen maar beter worden. Wel hopen we dat Starlink op termijn de drop-outs weet weg te ontwikkelen- en degelijke ipv levert leveren.

We kunnen ons goed voorstellen dat er veel plekken op de wereld zijn waar mensen staan ​​te trappelen om met Starlink aan de gang te gaan. Een goede in bevatten immers niet de mogelijkheid om naar streaming video te kijken, om kattenplaatjes te lachen en te checken waar je vrienden mee bezig zijn. Het is ook toegang tot wetenschap, onderwijs en medische informatie. Dingen die wij voor lief nemen, maar die lang niet voor iedereen op de wereld zo eenvoudig zijn.

Geheel zonder keerzijde is Starlink niet; we hopen dat SpaceX op termijn het stroomverbruik van de schotel weet te verminderen van misschien een kleinere versie zal aanbieden, wil zuinig is het systeem zeker. NaastX Ruimte en verschillende, waaronder OneWeb en Project Kuiper van Jeff Bezos, zullen verschillende ruimtevaartinstanties en gaan bekijken hoe we de ruimte rondom onze planeet op een veilige en verstandige manier blijven gebruiken.

Voor het overgrote deel van internetters in de Benelux is Starlink niet interessant. Kabel van glas is sneller en goedkoper, en dsl is misschien niet sneller, maar vaak wel goedkoper. Voor mensen in buitengebieden, die ook met 4G of 5G vanwege grote afstand tot een mast niet uit de voeten kunnen, is Starlink zelfs nu als bèta zeer interessant. En als SpaceX in de toekomst de georestrictie loslaat en het mogelijk wordt om (een kleinere) Dishy mee op reis te nemen, dan kan dat ook nog een goede reden worden om Starlink te overwegen.

Trek Bikes, Ascend Support Technicus Benelux

Deel je vaardigheden voor jouw droombaan Meld je aan!

[Reactie gewijzigd door JBVisual op 30 augustus 2021 14:10]

[Reactie gewijzigd door Flappiewappie op 30 augustus 2021 07:58]

[Reactie gewijzigd door mr_evil08 op 30 augustus 2021 17:57]

[Reactie gewijzigd door Grrrrrene op 30 augustus 2021 13:04]

[Reactie gewijzigd door Jron667 op 30 augustus 2021 14:27]

Op dit item kan niet meer worden gemaakt.

Nintendo Switch (OLED-model) Apple iPhone 13 LG G1 Google Pixel 6 Call of Duty: Vanguard Samsung Galaxy S21 5G Apple iPad Pro (2021) 11" wifi, 8GB ram Nintendo Switch Lite

Tweakers vormt samen met Hardware Info, AutoTrack, Gaspedaal.nl, Nationale Vacaturebank, Intermediair en Independer DPG Online Services BV Alle rechten voorbehouden © 1998 - 2021 • Hosting door True